- Deneme süresi: En çok 2 ay (toplu sözleşmeyle 4 aya kadar).
- Haftalık çalışma süresi: Kural olarak 45 saat. Fazla mesai ücreti %50 zamlı (1,5 kat) ya da serbest zaman kullanılabilir.
- Yıllık izin: En az 1 yıl çalışan işçiye; süreler kıdeme göre artar (genel eşik: 14 / 20 / 26 gün; 18 yaş altı ve 50+ için en az 20 gün).
- İhbar süreleri: Kıdeme göre 2 / 4 / 6 / 8 hafta.
- Kıdem tazminatı: Koşulları 1475 s. Kanun m.14’te; her tam yıl için kural olarak 30 günlük ücret (tavan ve özel şartlar saklı).
- Zorunlu arabuluculuk: İş uyuşmazlıklarında dava şartı; arabulucu genelde 3 hafta (+1 hafta uzatma) içinde süreci sonuçlandırır.
Temel haklar
| Konu | Özet Kural | Not |
|---|---|---|
| Deneme Süresi | En çok 2 ay (TİS ile 4 aya kadar) | Deneme içinde taraflar tazminatsız feshedebilir |
| Haftalık Çalışma | 45 saat | Denk dağıtım ve vardiya düzeni işyeri esasına göre |
| Fazla Mesai | Ücret %50 zamlı (1,5x) veya serbest zaman | Onay ve yıllık üst sınır şartları aranır |
| Yıllık İzin | 14 / 20 / 26 gün (kıdeme göre) | 18- ve 50+ için en az 20 gün |
| İhbar Süresi | 2 / 4 / 6 / 8 hafta (kıdeme göre) | Bildirim yapılmazsa ihbar tazminatı doğabilir |
| Kıdem Tazminatı | Şartları varsa her tam yıl için 30 günlük ücret | Tavan ve özel koşullar var; mevzuatı kontrol et |
Fesih türleri – kime ne sonuç doğurur?
| Fesih Türü | Kısaca | Tipik Sonuç |
|---|---|---|
| Geçerli nedenle fesih (işveren) | İşletme/performans/işin gerekleri | İhbar süresi/tazminatı; koşulları varsa kıdem |
| Haklı nedenle derhal fesih (işveren) | Örn. ahlak/iyi niyet kuralları ihlali | İhbar yok; kıdem çoğu durumda doğmaz |
| Haklı nedenle derhal fesih (işçi) | Ücret ödenmemesi, sağlık/ahlak ihlalleri | İhbar yok; şartları varsa kıdem doğabilir |
| İstifa (haklı neden yok) | İşçi kendi isteği ile ayrılır | İhbar süresi gerekir; kıdem genelde doğmaz |
Fesih bildirimi (işveren) yazılı olmalı ve sebep gösterilmelidir; işe iade/itiraz usulleri ayrıca düzenlenmiştir.
Zorunlu arabuluculuk – kısaca
- Bireysel iş uyuşmazlıklarında mahkemeye gitmeden önce arabuluculuk başvurusu zorunludur (dava şartı).
- Arabulucu, başvurudan itibaren 3 hafta içinde süreci bitirir; en fazla 1 hafta uzatılabilir.
0–30 gün eylem planı (işten çıkarıldım/ayrıldım senaryosu)
Gün 1–3
- Fesih bildirimi yazılı mı? Gerekçeyi kayda al.
- Bordro, puantaj, izin, sözleşme, ihtar, SGK hizmet dökümü (e-Devlet) gibi belgeleri topla.
Gün 4–10
- Alacak kalemlerini listele: kıdem, ihbar, yıllık izin ücreti, fazla mesai, UBGT vb.
- Zorunlu arabuluculuk başvurusu yap; toplantı tarihi için hazırlık yap.
Gün 11–20
- Delilleri dosyala: yazışmalar, tanık listesi, performans/raporlar.
- Uzlaşı teklifini yazılı iste; net rakam ve ödeme tarihi belirle.
Gün 21–30
- Anlaşma yoksa avukatla dava stratejisi belirle (süreler ve işe iade şartları özel düzenlemelere tabidir).
Bu içerik genel bilgilendirmedir; somut durumda güncel mevzuat ve profesyonel hukuki destek alın.
Sık yapılan 7 hata
- Fesih bildirimi yazılı değilken itiraz etmemek
- İhbar süreleri ve yıllık izin hakkını yanlış hesaplamak
- Fazla mesaiyi yazılı/sistem kayıtlarıyla desteklememek
- Arabuluculuğa hazırlıksız gitmek (delil/rakam olmadan)
- “Kıdem herkese çıkar” diye düşünmek (şartlar var)
- 18-/50+ yıllık izin en az 20 gün kuralını atlamak
- Deneme süresi sınırlarını yanlış yorumlamak
Emsal Kararlar (Kısa Özetler) – İş Hukuku
Yıllık izin – ispat yükü işverende (Yargıtay 9. HD, E.2021/3803, K.2021/… )
İlke: İşveren, yıllık izinlerin kullandırıldığını imzalı izin defteri veya eşdeğer belge ile kanıtlamak zorunda. Sadece tanıkla ispat yeterli görülmez.
Fazla mesai – kural olarak işçi ispatlar; bordro/banka kayıtları önemli (Yargıtay 9. HD, E.2015/25462, K.2017/… )
İlke: Fazla çalışmayı iddia eden işçi bunu delille (özellikle işyeri kayıtları, puantaj, bordro/banka) ispatlar; yazılı delil yoksa tanık anlatımları değerlendirilebilir.
İhbar tazminatı – “ihbar öneli bölünmezliği” (Yargıtay 9. HD, E.2017/15110, K.2020/2319, 17.02.2020)
İlke: İhbar tazminatı hesaplanırken bildirim süresi tam olarak dikkate alınır; kısmi düşüm yapılarak hesaplanması hatalıdır.
Performans nedeniyle fesih – objektif kriter ve somut veri şart (Yargıtay 9. HD, E.2015/28576, K.2015/20625)
İlke: “Yetersiz performans” genel sözleri yetmez. Önceden belirlenmiş ölçütler, yazılı bildirim/uyarı, eğitim–fırsat ve somut veri aranır; aksi hâlde fesih geçersiz sayılır (işe iade).
Performans–yetersizlik ayrımı (Yargıtay HGK, E.2015/9-1598, K.… )
İlke: İşin hiç yapılmaması haklı fesih sebebi olabilir; eksik/kötü/ yetersiz ifa ise (kayıt ve tutanaklarla desteklenmişse) geçerli fesih nedenidir. Somut olayda tutanaklar dikkate alınmıştır.
Mobbing (psikolojik taciz) – manevi tazminat koşulları (Yargıtay HGK, E.2012/9-1925, K.2013/1407)
İlke: Süreklilik gösteren, sistematik baskı ve yıldırma davranışlarının kanıtlanması gerekir; koşulları varsa manevi tazminata hükmedilebilir.